- 22 listopada 2022
Czyn ciągły - definicja, przedawnienie, recydywa
Czyn ciągły uregulowany w art. 12 § 1 Kodeksu karnego to czyn rozciągnięty w czasie. W związku z tym, konieczne jest określanie czasu popełnienia tego przestępstwa. Zakwalifikowanie przez prokuraturę lub sąd czynu jako czynu ciągłego, ma wpływ na stosowanie takich instytucji jak wiek sprawcy i zmiana ustawy, przedawnienie karalności, recydywa, czy res iudicata.
Instytucja czynu ciągłego pozwala na potraktowanie więcej niż jednego zachowania sprawcy, z których każde samodzielnie wyczerpuje znamiona jakiegoś czynu zabronionego, jako jednego czynu zabronionego, o ile zachowania te były podjęte w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru. Skoro nastąpiło wiele powtarzających się zachowań, to czyn ciągły jest rozciągnięty w czasie albowiem trwa od daty A do daty B.
Co do zasady czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany (art. 6 § 1 KK). Przyjmuje się zatem, że czasem popełnienia czynu ciągłego jest okres od pierwszego do ostatniego zachowania.
W praktyce najczęściej jako czyn ciągły kwalifikowane są zachowania zaistniałe w różnych dniach, co oczywiście nie wyklucza takiej kwalifikacji w stosunku do zachowań popełnionych w ciągu jednego dnia.
W opisie czynu w wyroku skazującym Sąd podaje dokładnie czas popełnienia wskazując okres od dnia A do dnia B. Bywają także sytuacje, kiedy nie da się dokładnie ustalić dnia pierwszego lub ostatniego zachowania, i w takiej sytuacji akceptowalne jest podanie miesiąca, a nawet pory roku np. „w okresie od sierpnia 2019 r. do 8 lutego 2022 r.", „od nieustalonego dnia jesieni 2010 r.".
Nie jest natomiast prawidłowe określenie, że sprawca działał „w okresie nie krótszym niż od dnia A do dnia B", ponieważ nie spełnia wymogu dokładnego określenia przypisanego oskarżonemu czynu (wyrok SA w Katowicach z 9.9.2021 r., II AKa 43/21). Ewentualne wątpliwości sąd powinien usunąć zawężając przyjmowany czasu przestępstwa do okresu, w którym wątpliwości nie ma. Oczywiście dokładnego dnia wskazywać nie musi.
Wydając wyrok skazujący, sąd może rozszerzyć okres popełnienia czynu ciągłego w stosunku do przyjętego w akcie oskarżenia jeżeli zachowana jest tożsamość zamiaru i chodzi o ten sam rodzaj zachowań. Sąd ocenia wszak to samo złożone zdarzenie, co oznacza, że zmiana czasu popełnienia czynu nie będzie wyjściem poza granice aktu oskarżenia ( np. wyrok SN z 30.10.2012 r., II KK 9/12, wyrok SA w Szczecinie z 6.6.2019 r., II AKa 23/19)
W wyroku skazującym sąd może także zawęzić okres popełnienia czynu ciągłego w stosunku do tego przyjętego w akcie oskarżenia. Nie oznacza to jednak, że dochodzi do uniewinnienia co do zachowań, które miały miejsce w okresie nieprzyjętym przez sąd. Sąd powinien wówczas jedynie zmienić opis czynu i w uzasadnieniu wyroku wytłumaczyć zmianę.
Kiedy nastąpi przedawnienie karalności
Jak wcześniej napisałam, określenie okresu popełnienia czynu ciągłego ma znaczenie dla ustalania przedawnienia karalności. Dniem od którego liczony jest termin przedawnienia jest dzień ostatniego zachowania wchodzącego w skład czynu ciągłego. Przecież bieg terminu przedawnienia nie rozpocznie się w czasie, gdy przestępstwo jeszcze trwa. Tak więc okresy przedawnienia określone w art. 101 § 1 KK należy liczyć od dnia ostatniego zachowania. Innymi słowy, ocena czy nastąpiło przedawnienie, musi odnosić się niepodzielnie do całego czynu ciągłego. W sytuacji gdy nie ustalono dnia ostatniego zachowania, a jedynie miesiąc, w którym miało ono miejsce, to za początek biegu okresu przedawnienia należy przyjmować ostatni dzień tego miesiąca.
Recydywa
W przypadku gdy wydany w innej sprawie wyrok skazujący uprawomocni się w trakcie okresu później osadzanego czynu ciągłego, należy uznać, że sprawca popełnił ten czyn ciągły, będąc już skazany za przestępstwo. Wszak popełnia nowe przestępstwo, wiedząc o skazaniu za poprzednie. W konsekwencji sąd będzie mógł zastosować zaostrzanie kary ze względu na recydywę.
Przesłanką recydywy specjalnej jest popełnienie nowego przestępstwa w ciągu 5 lat po odbyciu kary za poprzednie przestępstwo. Zgodnie z jednym poglądem, przesłanka ta jest spełniona, gdy okres tych 5 lat mija w środku czasu popełnienia czynu ciągłego. Zgodnie z drugim poglądem, warunek czasowy z art. 64 § 1 KK dotyczy ostatniego działania sprawcy. Jeżeli zatem sprawca podjął zachowanie składające się na czyn ciągły jeszcze w okresie tych 5 lat, ale ostatnie zachowanie objęte ciągłością następuje już po upływie tego terminu, to wykluczone jest przyjęcie recydywy specjalnej ( SO we Wrocławiu wyrok z 11.1.2022 r., III K 191/19).
Podejmując się obrony moich klientów, zawsze wnikliwie analizuję orzecznictwo i poglądy doktryny, alby orzeczenie które zapadło w sprawie był jak najbardziej korzystne.