Europejski Nakaz Aresztowania a Wyrok łączny

Wydanie wyroku łącznego powoduje, że przestają istnieć wyroki pojedynczo wydane wcześniej. W treści Europejskiego Nakazu Aresztowania widnieje konkretny wyrok zawierający nazwę sądu, datę, sygnaturę i wymiar kary. Stosownie do treści art. 607e § 1 k.p.k., osoby przekazanej w wyniku wykonania ENA nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, ani wykonać orzeczonych wobec niej za te przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności. Przepis ten wprowadza zatem zasadę specjalności wykluczającą m.in. możliwość wykonania wobec osoby przekazanej innych kar, niż te które były przedmiotem ENA. Wyjątki od tej zasady przewiduje natomiast przepis art. 607e § 3 k.p.k. stanowiący m.in., że zasady specjalności nie stosuje się jeżeli państwo wykonania nakazu złożyło oświadczenie o dopuszczalności ścigania lub wykonania kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności za wszystkie czyny popełnione przed przekazaniem, chyba że organ sądowy tego państwa w orzeczeniu o przekazaniu postanowił inaczej (pkt 1) albo jeżeli osoba ścigana wyraziła zgodę na przekazanie i zrzekła się korzystania z prawa określonego w § 1 (pkt 6).

Wydanie w późniejszym czasie wyroku łącznego powoduje nieważność takiego europejskiego nakazu aresztowania, albowiem wskazuje on wyrok nie wywołujący skutków prawnych. Ponadto, zgodnie z § 2 wskazanego przepisu Sąd, który prawomocnie orzekł w sprawie, może zarządzić wykonanie kary tylko za te przestępstwa, które stanowiły podstawę przekazania osoby ściganej. W związku z tym sąd polski jest związany wskazanym w orzeczeniu o wykonaniu ENA katalogiem przestępstw, które stanowiły podstawę przekazania i nie może zarządzić wykonania kary pozbawienia wolności lub innych środków polegających na pozbawieniu wolności za przestępstwa tym wskazaniem nie objęte. Ponadto, należy zwrócić uwagę na przepis art. 607c k.p.k. który zawiera katalog informacji jakie winien zawierać europejski nakaz aresztowania. Wśród wymaganych informacji jest m.in. sygnatura, rodzaj i treść prawomocnego albo podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu, w związku z którym nakaz został wydany ( § 1 pkt 4) oraz górną granicę ustawowego zagrożenia karą pozbawienia wolności przestępstwa, o które toczy się postępowanie, lub wysokość orzeczonej kary pozbawienia wolności albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności ( § 1 pkt 6) Wobec wydania wyroku łącznego, wykonaniu podlega wyrok łączny w wymiarze 3 lat, zatem żaden z wydanych ENA nie wskazuje ani wyroku łącznego, ani orzeczonej nim kary, więc de facto nie mogą zostać wykonane przez stronę brytyjską. W takiej sytuacji sąd polski winien przeprowadzić całą procedurę od nowa i wydać nowy europejski nakaz aresztowania w stosunku do wyroku łącznego. Z pewnością wydłuży to czas do ewentualnej decyzji organu brytyjskiego w przedmiocie wydania Pana Bałagi do Polski, zaś w tym czasie skazany będzie tymczasowo aresztowany w systemie dozoru elektronicznego, które to tymczasowe aresztowanie podlega zaliczeniu na poczet orzeczonej kary łącznej.

Należy przy tym pamiętać, że w związku z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, wobec postępowań wszczętych po upływie okresu przejściowego tj. od 01.01.2021 r. nie będą już obowiązywać uregulowania dot. ENA ale tzw. uproszczona procedura ekstradycji uregulowana w Umowie o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony (dalej TCA) Procedura ta została uregulowana w art. 596 i n. TCA. Warto wskazać, że odpowiednikiem art. 607c k.p.k. w TCA jest art. 606, zgodnie z którym: Nakaz aresztowania zawiera następujące informacje podawane zgodnie z formularzem znajdującym się w załączniku 43:

a) tożsamość i obywatelstwo osoby, której dotyczy nakaz;

b) imię i nazwisko, adres, numer telefonu i faksu oraz adres e-mail organu sądowego wydającego nakaz;

c) dowody istnienia podlegającego wykonaniu wyroku, nakazu aresztowania lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego ten sam skutek prawny i objętego zakresem stosowania art. 599;

d) charakter i kwalifikacja prawna przestępstwa, w szczególności w odniesieniu do art. 599;

e) opis okoliczności, w jakich przestępstwo popełniono, w tym data, miejsce oraz zakres, w jakim osoba, której dotyczy nakaz, brała udział w popełnieniu przestępstwa;

f) orzeczoną karę, jeśli istnieje prawomocny wyrok, lub wymiar przewidzianych za to przestępstwo kar na podstawie prawa państwa wydającego nakaz; oraz

g) jeśli to możliwe, inne skutki przestępstwa.

Z powyższego wynika, że aby można było dokonać ekstradycji, w miejsce poprzednich ENA musi zostać wydany nowy nakaz aresztowania, w którym zostanie określona kara pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem łącznym. Warto również zwrócić uwagę na przepis art. 610 TCA, zgodnie z którym: Gdy osoba zostaje aresztowana na podstawie nakazu aresztowania, organ sądowy wykonujący nakaz podejmuje decyzję w sprawie tego, czy osoba ta powinna być w dalszym ciągu pozbawiona wolności, zgodnie z prawem państwa wykonującego nakaz aresztowania. Osoba ta może być zwolniona tymczasowo w dowolnym czasie zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego nakaz, pod warunkiem że właściwy organ tego państwa zastosuje wszystkie środki, jakie uważa za niezbędne, aby zapobiec ucieczce tej osoby.

Co istotne, w myśl art. 624 TCA dotyczącym, zaliczeniu okresu pozbawienia wolności, 1 Państwo wydające nakaz zalicza wszystkie okresy pozbawienia wolności, odbyte w wyniku wykonania nakazu aresztowania, do całkowitego okresu pozbawienia wolności, który ma zostać odbyty w państwie wydającym nakaz jako skutek wydanego orzeczenia o pozbawieniu wolności lub środka zabezpieczającego.

2. Wszystkie informacje dotyczące czasu trwania pozbawienia wolności osoby, której dotyczy nakaz, na podstawie nakazu aresztowania zostają przekazane przez organ sądowy wykonujący nakaz lub organ centralny wyznaczony na podstawie art. 605 organowi sądowemu wydającemu nakaz w momencie przekazania osoby.

Niestety przepisy TCA nie przewidują sytuacji, kiedy przed wydaniem nakazu aresztowania w reżimie tej umowy, wydane były również ENA, w sprawie których stosowano tymczasowe aresztowanie oraz nie rozstrzyga kwestii zaliczenia na poczet kary pozbawienia wolności której dotyczy nakaz aresztowania okresu tymczasowego aresztowania w ramach poprzednich ENA. Pytanie zatem jak podjedzie do tego sąd brytyjski jeśli skazany odbywałby karę w Wielkiej Brytanii lub sąd polski jeśli finalnie dojdzie do przekazania skazanego do Polski. Istotne jest również, jak prawodawstwo brytyjskie traktuje aresztowanie wykonywane w ramach dozoru elektronicznego i czy jest to pozbawienie wolności w rozumieniu art. 624 TCA

W konkretnym przypadku, dobrym rozwiązaniem może się okazać podjęcie przez skazanego starań o wykonanie kary łącznej w Wielkiej Brytanii. Do czasu wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej kwestię tę regulował art. 611t k.p.k. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 611t k.p.k., w razie prawomocnego orzeczenia przez sąd polski wobec obywatela polskiego kary pozbawienia wolności podlegającej wykonaniu, sąd okręgowy, w którego okręgu wydano orzeczenie, za zgodą skazanego, może wystąpić o wykonanie orzeczenia bezpośrednio do właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej, zwanego państwem wykonania orzeczenia, jeżeli przekazanie orzeczenia do wykonania pozwoli w większym stopniu zrealizować wychowawcze i zapobiegawcze cele kary.

Podstawowymi przesłankami, warunkującymi możliwość wykonywania kary pozbawienia wolności w państwie członkowskim Unii Europejskiej są zatem:

1. prawomocne orzeczenie skazujące na bezwzględną karę pozbawienia wolności, wydane przez polski sąd,

2. przebywanie skazanego na terytorium Polski, bądź innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, do którego przekazane będzie wykonanie orzeczenia,

3. wystąpienie tego rodzaju okoliczności osobistych skazanego, iż przekazanie orzeczenia do wykonania pozwoli większym stopniu zrealizować wychowawcze i zapobiegawcze cele kary.

Skazany powinien wyrazić zgodę na przekazanie orzeczenia do wykonania innemu państwu członkowskiemu, jednakże występują sytuacje, w których jego zgoda nie jest konieczna i należą do nich:

1. posiadanie obywatelstwa danego państwa;

2. posiadanie w nim stałego lub czasowego miejsca pobytu;

3. jest to państwo, do którego skazany zostanie po odbyciu kary bądź zwolnieniu z zakładu karnego wydalony, na podstawie prawomocnej decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu;

4. dane państwo było miejscem, do którego skazany zbiegł z obawy przed toczącym się w Polsce postępowaniem karnym lub obowiązkiem odbycia orzeczonej kary.

W przypadku spełnienia powyższych przesłanek, możliwe było złożenie do Sądu Okręgowego, w którego okręgu wydano orzeczenie, wniosku o przekazanie orzeczenia do wykonania innemu państwu członkowskiemu. Takie wystąpienie nastąpić mogło również na wniosek właściwego Sądu, innego organu państwa lub Ministra Sprawiedliwości.

Po wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej niestety ww. przepis przestaje dotyczyć Wielkiej Brytanii, zaś w umowie TCA brakuje uregulowania dot. możliwości odbycia w Wielkiej Brytanii kary pozbawienia wolności orzeczonej w Polsce.