Groźby karalne

Nie każda groźba może być uznana za groźbę karalną, czyli za przestępstwo. W języku potocznym sformułowanie ,,groźba karalna" jest nadużywane. Treścią groźby karalnej jest zapowiedź popełnienia przestępstwa na szkodę zagrożonego lub osoby mu najbliższej. Nie będzie zatem stanowiło przestępstwa z art. 190 KK grożenie pokrzywdzonemu popełnieniem wykroczenia czy też naruszeniem przepisów prawa administracyjnego lub cywilnego.

Zgodnie z art. 190 § 1 k.k. kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Dobrem, które chroni wyżej przytoczony przepis jest poczucie bezpieczeństwa. Przepis nie określa jednak formy, w jakiej groźby powinny być wyartykułowane aby zostać zakwalifikowane jako groźby karalne. Groźba może mieć zarówno charakter wyraźny tj. zostać sformułowana wprost, jak również charakter dorozumiany. Wyraźna groźba będzie miała miejsce w sytuacji zagrożenia komuś popełnieniem na jego szkodę przestępstwa np. ,,złamie ci mogę". Groźba dorozumiana nie jest natomiast skierowana do pokrzywdzonego wprost i może stanowić sugestię np. w formie wypowiedzi ,,wielka by była szkoda, gdybyś niedługo złamał nogę".

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego groźba karalna może być nie tylko słowna, lecz może być wyrażona przez każde zachowanie sprawcy, jeśli w sposób niebudzący wątpliwości uzewnętrznia ono groźbę popełnienia przestępstwa na szkodę osób wymienionych w tym przepisie i wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona.

Sąd Najwyższy przyjął, że groźba może być wyrażona słowami, lecz i gestem, wyrazem twarzy, w ogóle zachowaniem się grożącego, byle tylko w sposób zrozumiały dla pokrzywdzonego dawała mu znać swoją treść (wyr. SN z 8.10.1934 r., I K 626/34,

Groźby karalne muszą być skierowane do osoby pokrzywdzonego lub najbliższej dla niego osoby, w taki sposób, że do niego dotrą. Wymogiem jest tu również wzbudzenie w pokrzywdzonym uzasadnionej obawy, albowiem przestępstwo uznaje się za dokonane wówczas, gdy nastąpi skutek w postaci wzbudzenia uzasadnionej obawy.  Jest to zatem przestępstwo skutkowe.

Dla bytu przestępstwa z art. 190 KK istotne jest subiektywne odczucie zagrożonego. Do jego znamion należy wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy, że zapowiedź przestępczego działania zostanie spełniona. Istotne jest nie tyle ustalenie, czy rzeczywiście istniało prawdopodobieństwo spełnienia groźby, co ustalenie, że groźba ta wzbudzała w pokrzywdzonym uzasadniona obawę tego, że będzie spełniona. Obawa taka może istnieć także wówczas, gdy nie istnieje obiektywne niebezpieczeństwo realizacji groźby (np. w przypadku grożenia atrapą broni palnej). Dla prawnokarnej oceny zachowania sprawcy nie jest obojętny czynnik obiektywny. Obawa zagrożonego, że groźba ma zostać spełniona, musi być uzasadniona. Oznacza to, że koniecznym jest ustalenie w konkretnej sprawie, iż każdy przeciętny człowiek, o podobnej do ofiary osobowości, cechach psychiki, intelektu, umysłowości i warunkach wedle wszelkiego prawdopodobieństwa uznałby tę groźbę za realną i wzbudzającą obawę zrealizowania (M. Filar, w: M. Filar, KK. Komentarz, 2010).

dla bytu tego przestępstwa groźba popełnienia przestępstwa i obawa zagrożonego, iż ta groźba popełnienia przestępstwa będzie spełniona, muszą wystąpić łącznie (wyr. SN z 21.1.1998 r., V KKN 19/97). Co ciekawe, w ocenie Sądu Najwyższego, nie jest wykluczone, że początkowo groźba zostanie zignorowana, adresat jej nie zrozumie albo nie potraktuje jej poważnie, a dopiero po pewnym czasie wywoła ona uzasadnioną obawę spełnienia (np. gdy pokrzywdzony dowie się, że sprawca zrealizował swoje groźby wobec innych, którym groził). Przepis art. 190 § 1 KK nie zawiera bowiem wymogu współczesności obawy do wypowiadanych gróźb (post. SN z 1.2.2007 r., II KK 141/06).

Nowelizacja Kodeksu karnego z 2022 zakłada podwyższenie górnego progu ustawowego zagrożenia karą pozbawienia wolności z lat 2 do lat 3, jak również eliminuje sankcje wolnościowe. Ustawa rozszerza także zakres znamion przestępstwa groźby karalnej wskazując, że znamiona tego typu będą wypełnione również, jeżeli groźba wzbudza uzasadnioną obawę, że będzie spełniona nie w osobie, do której została skierowana przez sprawcę, lecz w osobie, której dotyczy. W uzasadnieniu do zmian wskazano, że chodzi o zapewnienie ochrony prawnokarnej innym osobom, którym co prawda sprawca bezpośrednio nie grozi, ale groźba dociera do nich za pośrednictwem innej osoby i sprawca ma taki zamiar.