Jak można skrócić sądowy zakaz prowadzenia pojazdów?

Zakaz prowadzenia pojazdów - informacje wstępne

 Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów został uregulowany w art. 39 pkt 3 k.k. Natomiast szczegółowe zasady dotyczące omawianego zagadnienia znajdują się przede wszystkim w art. 42 k.k. oraz częściowo również w art. 43 k.k.

Kiedy można starać się o skrócenie okresu, na który orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych i co trzeba wykazać (przesłanki).

 A.  Skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów

          Kodeks karny w określonych przypadkach dopuszcza skrócenie czasu trwania środków karnych, w tym zakazu prowadzenia pojazdów. W myśl art. 84 § 1 k.k. Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środki karne wymienione w art. 39 pkt 1-3 (w tym zakaz prowadzenia pojazdów), uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok. Jednak zgodnie z art. 84 § 2 k.k. przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli środki karne wymienione w art. 39 pkt 2, 2a i 3 orzeczono na podstawie art. 41 § 1a albo art. 42 § 2. Ustawodawca przewidział zatem jeden wyjątek, kiedy sprawca nie ma możliwości starania się o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów. Dotyczy on skazanych, wobec których Sąd orzekł zakaz prowadzenia pojazdów na okres nie krótszy niż 3 lata, w związku z popełnieniem przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, art. 174 lub art. 177.

        Przesłankami uznania środka karnego za wykonany są zatem: upływ połowy okresu, na który orzeczono środek, przy czym okres ten nie może być krótszy niż jeden rok, a także przestrzeganie w tym czasie przez skazanego porządku prawnego. Niemniej zgodnie z Postanowieniem SA w Katowicach z dnia 23.01.2017 r., sygn. akt: II AKz 8/17, skoro skazany odbywa karę pozbawienia wolności, to orzeczone środki karne nie podlegają wykonaniu (art. 43 § 2a k.k.), zatem okres na jaki je orzeczono, nie rozpoczął biegu. W takim razie nie można badać, czy po orzeczeniu tych środków skazany przestrzegał porządku prawnego, zatem nie została spełniona przesłanka skrócenia czasu trwania środków karnych (art. 84 § 1 k.k.).

B.    Zmiana sposobu wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów - blokada alkoholowa

          Skazany może ubiegać się również o zmianę sposobu wykonywania środka karnego poprzez zezwolenie na prowadzenie pojazdów mechanicznych wyposażonych w blokadę alkoholową. Stanowi o tym przepis art. 182a § 1 k.k.w., zgodnie z którym jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 Kodeksu karnego przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 988, 1002, 1768 i 1783), jeżeli postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Przepis art. 182 § 1 stosuje się odpowiednio. Innymi słowy, zakaz prowadzenia pojazdуw obejmuje wtedy wyłącznie pojazdy bez blokady, co oznacza, że można się poruszać wyłącznie pojazdami mechanicznymi z blokadą alkoholową.

        Kodeks karny wykonawczy uzależnia zatem dokonanie modyfikacji formy dalszego wykonywania środka karnego od spełnienia dwóch warunków, tj. temporalnego, czyli związanego z upływem ściśle wskazanego w ustawie czasu wykonywania środka karnego, oraz od stwierdzenia pozytywnej oceny kryminologicznej. Dokonanie pozytywnej oceny kryminologicznej wiąże się z ustaleniem, że postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji (tak: K. Dąbkiewicz [w:] Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, LEX/el. 2020, art. 182(a)).

        Podsumowując, sprawca po spełnieniu określonych przesłanek może starać się zarówno o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów jak i o zmianę sposobu jego wykonywania.

Jeśli orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów wyrokiem Sądu w Polsce, to czy kierowca może poruszać się samochodem w innych krajach Unii Europejskiej?

        Przepis art. 12 ust. 1 pkt 2 u.k.p. stanowi, że prawo jazdy nie może być wydane osobie, w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych - w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu. Ponadto zgodnie z Dyrektywą 2006/126/WE na terenie krajów wchodzących w skład UE obowiązuje Europejska Sieć Praw Jazdy. W myśl art. 15 ust. 1 wspomnianej Dyrektywy państwa członkowskie wspierają się wzajemnie w wykonywaniu niniejszej dyrektywy oraz wymieniają informacje na temat praw jazdy przez siebie wydanych, wymienionych, zastąpionych, przedłużonych lub cofniętych. Korzystają z ustanowionej w tym celu Europejskiej Sieci Praw Jazdy, po jej uruchomieniu. Nadto zgodnie z art. 11 ust. 4 ww. Dyrektywy państwo członkowskie odmawia wydania prawa jazdy osobie, której prawo jazdy podlega ograniczeniu, zawieszeniu lub cofnięciu w innym państwie członkowskim. Państwo członkowskie odmawia uznania ważności jakiegokolwiek prawa jazdy wydanego przez inne państwo członkowskie osobie, której prawo jazdy podlega ograniczeniu, zawieszeniu lub cofnięciu na terytorium wydającego państwa członkowskiego. Państwo członkowskie może także odmówić wydania prawa jazdy osobie ubiegającej się o prawo jazdy, której prawo jazdy zostało w innym państwie członkowskim unieważnione.

        Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, iż zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na terenie Polski obowiązuje także w innych krajach członkowskich UE.