Kara łączna a dyrektywy wymiaru kary

Kara łączna jest formą wymiaru kary – wprawdzie specyficzną, ale jednak – zatem mają do niej zastosowanie dyrektywy wymiaru kary, w szczególności ogólne dyrektywy wymiaru kary określone w art. 53 § 1 KK.

W toku postępowania o wydanie wyroku łącznego nie są, a nawet wręcz nie mogą być brane pod uwagę przy określaniu wysokości kary łącznej okoliczności takie jak kryzys gospodarczy istniejący w kraju w czasie objętym czynami przypisanymi skazanemu w wyrokach, którymi wymierzone zostały kary pozbawienia wolności podlegające łączeniu. 

Okoliczność taka mogłaby ewentualnie mieć znaczenie wyłącznie w toku postępowań merytorycznych zakończonych prawomocnymi wyrokami, a nie przy orzekaniu kary łącznej w wyroku łącznym, w toku którego nie mogą być uwzględniane  okoliczności wpływające na ocenę stopnia winy, czy szkodliwości społecznej czynów, co do których już prawomocnie orzeczono.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie wskazywał, jakie  okoliczności mogą mieć znaczenie dla wymiaru kary łącznej, zaznaczając, że okolicznościom takim jak opinia o zachowaniu skazanego w okresie odbywania kary, jego warunki rodzinne, majątkowe i stan zdrowia, nie można jednak nadawać nadmiernego znaczenia, a stan zdrowie można co najwyżej lokować w ramach dyrektywy prewencji indywidualnej (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2013 r., III KK397/12, LEX nr 12943). Okoliczności te z punktu widzenia wymiaru kary łącznej nie są wszak obojętne, o czym świadczy treść art. 571 § 1 k.p.k., pomimo jego fakultatywnego charakteru.

Obowiązkiem sądu orzekającego w przedmiocie wydania wyroku łącznego jest właściwe kształtowanie wymiaru kary łącznej w oparciu o pełny, możliwy do ustalenia w realiach rozpoznawanej sprawy, zakres wiedzy o przestępstwach i ich sprawcy. Sąd meriti powinien w dostatecznym stopniu uwzględnić okoliczności dotyczące osoby skazanego, w tym kwestie jego stanu zdrowia skazanego.

W tym kontekście warto pamiętać, że strona może składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub na piśmie, przy czym złożone na piśmie odczytuje się, stosując jednocześnie przepis art. 394 k.p.k. Rażącym naruszeniem prawa jest więc zaniechanie przez sąd odczytania pisemnego oświadczenia oskarżonego lub uznania go za ujawnione bez odczytania w trybie przewidzianym w art. 394 § 2 k.p.k., w szczególności gdy oskarżony w rozprawie nie uczestniczy.

Strona może wyartykułować w pisemnym wystąpieniu twierdzenia, które mogą mieć znaczenie przy rozpatrywaniu sprawy, także przy rozpatrywaniu apelacji sporządzonej przez  obrońcę. Pominięcie przez sąd  złożonego przez stronę pisma, stanowi uchybienie, które narusza prawo skazanego do obrony. Zwłaszcza w sytuacji, gdy oskarżony nie uczestniczy w rozprawie, niezależnie od przyczyny takiego stanu rzeczy, co najmniej ujawnienie jego pisemnego oświadczenia, a tym samym zapoznania się z jego treścią przez inne uczestniczące w rozprawie strony (oskarżyciela publicznego i obrońcę), a także przez skład orzekający sądu, pozwala bez wątpienia na realizację jego prawa do obrony w znaczeniu materialnym (art. 6 k.p.k.). Wszak pismo takie może wskazywać na okoliczności, które nie są obojętne przy orzekaniu np. w przedmiocie wyroku łącznego.