Recydywa a dozór elektroniczny

Wyrażenie przez sąd zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego oznacza, że obowiązkiem skazanego w okresie odpowiadającym wymiarowi kary będzie przebywanie we wskazanym w postanowieniu sądu lokalu mieszkalnym, które stanowi miejsce wykonywania kary. W postanowieniu sąd wskazuje także w jakich dniach i w jakich godzinach oraz w jakim celu skazany opuszczać ww lokal.

Nadzór nad postępowaniem skazanego w tym czasie sprawowany jest przez sąd przy pomocy  kuratora sądowego oraz  bezpośrednio przy pomocy przeznaczonych do tego urządzeń elektronicznych. Nieobecność skazanego w lokalu poza wskazanymi przez sąd godzinami,  ingerencja w urządzenie monitorujące lub nadajnik, nierealizowanie  obowiązków nałożonych przez sąd, stanowi naruszenie przez skazanego warunków odbywania kary i  może skutkować uchyleniem zezwolenie na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego i koniecznością odbywania kary w zakładzie karnym.

W praktyce możliwość wyrażenia przez sąd zgody na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wzbudzała pewne wątpliwości co do tego, czy przepis art. 43la § 1 pkt. 1 KKW, wskazując, że jedną z przesłanek pozytywnych prowadzących do udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w postaci orzeczenia wobec skazanego kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 1,5 roku pozbawienia wolności, przy jednoczesnym nie istnieniu przeszkody w postaci braku skazania w warunkach przewidzianych w art. 64 § 2 KK, spełniony jest także, kiedy sprawca jest skazany w warunkach art. 65 § 1 KK.

Wyjaśniam, że zgodnie z art. 43la § 1 pkt. 1 KKW sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli orzeczono wobec niego karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 roku i 6 miesięcy, a jednocześnie nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 KK, czyli sprawca, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, nie został skazany w warunkach recydywy wielokrotnej za popełnienie w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary wymienionych w tym przepisie rodzajów przestępstw. Z art. 65 § 1 KK wynika, że przepisy dotyczące wymiaru kary, środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2 KK, stosuje się także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa, oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Na mocy art. 65 § 2 KK do sprawcy przestępstwa z art. 258 KK odpowiednie zastosowanie mają przepisy dotyczące sprawcy określonego w art. 64 § 2 KK, z wyjątkiem przewidzianego w tym przepisie zaostrzenia kary.

W orzecznictwie sądów wyraźnie zarysowały się dwa stanowiska. Według pierwszego skazanie za przestępstwo kwalifikowane z art. 258 § 1 KK oznacza, że zachodzi wykluczający możliwość odbycia orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wyjątek, o którym mowa w art. 43la § 1 pkt. 1 KKW. Skoro  bowiem w art. 65 § 2 KK zrównano sytuację prawną osób skazanych w warunkach art. 64 § 2 KK oraz skazanych z art. 258 KK, to brak podstaw, aby różnicować ich sytuację na etapie postępowania wykonawczego. W konsekwencji wobec sprawcy czynu z art. 258 § 1 i 3 KK nie są spełnione warunki formalne dla udzielenia zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ( postanowienie SA Łodzi z 22.10.2021 r., II AKzw 1089/21, postanowienie SA w Gdańsku z 23.10.2019 r., II AKzw 1955/19).

Wychodząc jednak z założenia o niedopuszczalności wykładni rozszerzającej art. 43la KKW, można przyjąć, że przesłanka wyłączająca możliwość udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w ramach systemu dozoru elektronicznego, określona w art. 43la § 1 KKW, nie dotyczy skazanych w warunkach z art. 65 § 1 KK ani za przestępstwo z art. 258 § 1 KK. Wszak stosowanie w postępowaniu karnym wykonawczym określonych przepisów KK wymaga wyraźnego wskazania zawartego w KKW. Wprowadzenie w art. 43la KKW wyjątku od ogólnej reguły ustanowionej w tym przepisie powinno być interpretowane zawężająco. Celem art. 43la KKW było pozbawienie możliwości odbywania kary w tym systemie skazanych powracających do przestępstwa, a nie – dopuszczających się incydentalnie przestępstwa określonej kategorii ( postanowienie SA w Katowicach z 27.10.2020 r., II AKzw 1708/20).

Wobec istnienia tak rozbieżnych stanowisk sądów powszechnych Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której wyraził stanowisko, iż  skazanie za przestępstwa, o których mowa w art. 65 par. 1 k.k., przy niezachodzeniu warunków przewidzianych w art. 64 par. 2 k.k., nie stanowi negatywnej przesłanki do udzielenia skazanemu na podstawie art. 43 la par. 1 pkt 1 k.k.w. zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej roku i sześciu miesięcy w systemie dozoru elektronicznego. (Sygnatura akt I KZP 18/22 i I KZP 19/22, uchwała Izby Karnej SN z 28 lutego 2023 r.)

Innymi słowy działający w recydywie sprawca, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie, może uzyskać zgodę sądu na odbycie kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 1,5 roku w warunkach dozoru elektronicznego, o ile jednak sprawca ten nie wypełnia warunków wskazanych w art. 64 § 2 KK.