Istotnymi dokumentami dla kwestii tymczasowego aresztowania są Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym oraz Karta praw podstawowych Unii Europejskiej.
Motywy 16 i 22 dyrektywy 2016/343 mają następujące brzmienie:
„(16) Domniemanie niewinności zostałoby naruszone, gdyby podejrzany lub oskarżony był przedstawiony jako winny w publicznej wypowiedzi organu publicznego lub w orzeczeniu sądowym innym niż rozstrzygające o winie, do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z prawem [...]. Powyższe powinno stosować się [...] z zastrzeżeniem wstępnych decyzji o charakterze procesowym, które są podejmowane przez organy sądowe lub inne właściwe organy i które opierają się na podejrzeniu lub obciążającym materiale dowodowym, takich jak postanowienia o tymczasowym aresztowaniu w postępowaniu przygotowawczym, pod warunkiem że decyzje takie nie odnoszą się do podejrzanego lub oskarżonego jako do winnego [...].
(22) Przy ustalaniu winy podejrzanych i oskarżonych ciężar dowodu spoczywa na oskarżeniu, a wszelkie wątpliwości rozpatruje się na korzyść podejrzanego lub oskarżonego. Domniemanie niewinności zostałoby naruszone w przypadku przeniesienia ciężaru dowodu z oskarżenia na obronę, z zastrzeżeniem uprawnień sądu do działania z urzędu w zakresie ustalania faktów, niezawisłości sądownictwa przy ocenie winy podejrzanego lub oskarżonego oraz wykorzystania domniemań faktycznych lub prawnych w odniesieniu do odpowiedzialności karnej podejrzanego lub oskarżonego [...]".
Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Zakres", stanowi:
„Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do osób fizycznych będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Ma zastosowanie na wszystkich etapach postępowania karnego, od chwili, gdy dana osoba staje się podejrzana lub zostaje oskarżona o popełnienie czynu zabronionego lub domniemanego czynu zabronionego, aż do uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie ostatecznego rozstrzygnięcia, czy osoba ta popełniła dany czyn zabroniony".
Artykuł 3 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Domniemanie niewinności", stanowi:
„Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzani i oskarżeni byli uważani za niewinnych do czasu udowodnienia im winy zgodnie z prawem".
Artykuł 4 ust. 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Publiczne wypowiedzi o winie", stanowi:
„Państwa członkowskie podejmują wszelkie środki niezbędne do zapewnienia, by do czasu udowodnienia podejrzanemu lub oskarżonemu winy zgodnie z prawem organy publiczne w swoich wypowiedziach publicznych oraz w orzeczeniach sądowych innych niż rozstrzygające o winie nie odnosiły się do takiej osoby jako do winnej. Powyższe stosuje się z zastrzeżeniem czynności oskarżyciela, które zmierzają do wykazania winy podejrzanego lub oskarżonego, oraz z zastrzeżeniem wstępnych decyzji o charakterze procesowym, które są podejmowane przez organy sądowe lub inne właściwe organy i które opierają się na podejrzeniu lub obciążającym materiale dowodowym".
Art. 3 i 4 tej dyrektywy wymagają, by postanowienie o utrzymaniu tymczasowego aresztowania danej osoby przyjmowane przez organ sądowy nie przedstawiało tej osoby jako winnej (zob. podobnie wyrok z dnia 19 września 2018 r., Milev, C‑310/18 PPU, EU:C:2018:732, pkt 43, 44; a także postanowienie z dnia 12 lutego 2019 r., RH, C‑8/19 PPU, EU:C:2019:110, pkt 51).
Jednak z orzecznictwa Trybunału wynika, że stopień przekonania, jaki powinien posiadać sąd przyjmujący takie postanowienie w odniesieniu do sprawcy przestępstwa, szczegółowe zasady oceny różnych środków dowodowych i zakres uzasadnienia, jakie sąd ten powinien przedstawić w odpowiedzi na przedstawione mu argumenty, nie są regulowane dyrektywą 2016/343, lecz podlegają wyłącznie prawu krajowemu (zob. podobnie wyrok z dnia 19 września 2018 r., Milev, C‑310/18 PPU, EU:C:2018:732, pkt 48).
Artykuł 6 dyrektywy 2016/343, zatytułowany „Ciężar dowodu", ma następujące brzmienie:
„1. Państwa członkowskie zapewniają, aby przy ustalaniu winy podejrzanych lub oskarżonych ciężar dowodu spoczywał na oskarżeniu. Powyższe stosuje się z zastrzeżeniem obowiązków sędziego lub właściwego sądu w zakresie poszukiwania zarówno dowodów obciążających, jak i uniewinniających, oraz prawa obrony do przeprowadzenia dowodów zgodnie z obowiązującym prawem krajowym.
2. Państwa członkowskie zapewniają, aby wszelkie wątpliwości co do winy rozstrzygano na korzyść podejrzanego lub oskarżonego, także w sytuacji gdy sąd dokonuje oceny, czy uniewinnić daną osobę".
Art. 6 ust. 1 dyrektywy reguluje zatem rozkład „ciężaru dowodu" w ramach zapewnienia, „aby przy ustalaniu winy podejrzanych lub oskarżonych ciężar dowodu spoczywał na oskarżeniu". Artykuł 6 ust. 2 wspomnianej dyrektywy wymaga, „aby wszelkie wątpliwości co do winy rozstrzygano na korzyść podejrzanego lub oskarżonego".
W tym względzie z art. 4 dyrektywy 2016/343 wynika, że rozróżniono w niej orzeczenia sądowe rozstrzygające o winie, które wydawane są nieodzownie po przeprowadzeniu procesu karnego, od innych aktów proceduralnych, takich jak czynności oskarżyciela i wstępne decyzje o charakterze procesowym.
Zawarte w art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy 2016/343 odniesienie do wykazania „winy" należy zatem rozumieć jako skutkujące tym, że przepis ten ma za przedmiot regulację rozkładu ciężaru dowodu jedynie w ramach przyjęcia orzeczeń sądowych dotyczących winy.
Taki sposób wykładni wynika z porównania motywów 16 i 22 dyrektywy 2016/343. Z jednej strony motyw 16 dotyczy poszanowania domniemania niewinności przez akty uregulowane w art. 4 tej dyrektywy, a mianowicie publiczne wypowiedzi organów i akty proceduralne przyjęte przed wykazaniem winy podejrzanego zgodnie z prawem. Motyw ten odnosi się szczególnie do reżimu prawnego mającego zastosowanie do wstępnych decyzji o charakterze procesowym. Z drugiej strony motyw 22, który dotyczy rozkładu ciężaru dowodu uregulowanego w art. 6 wspomnianej dyrektywy, nie odnosi się do takich decyzji, lecz jest związany wyłącznie z postępowaniem umożliwiającym wykazanie winy podejrzanego.
W konsekwencji Trybunał stoi na stanowisku, że orzeczenie sądu mające za przedmiot jedynie ewentualne utrzymanie tymczasowego aresztowania osoby oskarżonej dotyczy wyłącznie rozstrzygnięcia kwestii, czy osoba ta powinna zostać uwolniona w świetle wszystkich istotnych okoliczności – bez określania, czy wspomniana osoba ponosi winę za zarzucane jej przestępstwo.
Tym samym Artykuł 6 ww. dyrektywy, a także art. 6 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej nie mają zastosowania do ustawodawstwa krajowego uzależniającego uwolnienie tymczasowo aresztowanej osoby od wykazania przez tę osobę istnienia nowych okoliczności uzasadniających uwolnienie.
od dnia 01.01.2023 zmiana adresu Kancelarii.
Obecny adres to ul. Wita Stwosza 3 lok. 213.
Zapraszamy!
Zamknij