Wyrok pozbawienia wolności a miejsce wykonania kary

W wypadku orzeczeń skazujących na karę pozbawienia wolności przejęcie i przekazanie orzeczeń do wykonania ma na celu doprowadzenie do sytuacji, w której kara jest wykonywana nie za granicą, ale w państwie którego obywatelem jest skazany.

Ze względu na zasadę pierwszeństwa umów międzynarodowych uregulowania zawarte w kodeksie postępowania karnego znajdują zastosowanie o tyle, o ile wiążąca Polskę umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej, czyli wówczas, gdy brak jest w ogóle umowy wiążącej Polskę z danym państwem oraz gdy taka umowa lub konwencja istnieje, ale nie reguluje danego zagadnienia.

Polska jest związana: Konwencją o przekazywaniu osób skazanych na karę pozbawienia wolności w celu odbycia kary w państwie, którego są obywatelami, sporządzoną w Berlinie dnia 19.5.1978 r., Konwencją o przekazywaniu osób skazanych, sporządzoną w Strasburgu dnia 21.3.1983 r. oraz Protokołem dodatkowym do Konwencji o przekazywaniu osób skazanych, sporządzonym w Strasburgu dnia 18.12.1997 r. Polska jest także związana licznymi dwustronnymi konwencjami dotyczącymi przejęcia i przekazania orzeczeń do wykonania, na przykład z Austrią,  z Białorusią, z Irakiem, z Litwą, z Rosją i innymi państwami.

Przejęcie skazanego oraz wydanego przeciwko niemu wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności do wykonania w Polsce może nastąpić na wniosek Ministra Sprawiedliwości albo z inicjatywy właściwego organu państwa obcego.

Możliwość wystąpienia przez Ministra Sprawiedliwości z inicjatywą zmierzającą do przejęcia skazanego wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności, zależy od tego czy osobą prawomocnie skazaną przez sąd państwa obcego jest obywatel polski. Inicjatywa Ministra Sprawiedliwości polega na wystąpieniu do państwa obcego z propozycją przekazania skazanego w celu wykonania w Polsce orzeczonej kary pozbawienia wolności albo środka polegającego na pozbawieniu wolności.

Z wnioskiem o przejęcie skazanego oraz o przejęcie orzeczenia do wykonania Minister Sprawiedliwości może wystąpić po uprzednim wydaniu przez sąd postanowienia w przedmiocie dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania. Wydanie postanowienia w tym przedmiocie należy do kompetencji właściwego sądu. Decyzja o wystąpieniu z wnioskiem o przejęcie skazanego albo osoby, wobec której orzeczono środek polegający na pozbawieniu wolności należy do Ministra Sprawiedliwości. Zgodnie z wyrokiem ETPC z 1.4.2010 r., w sprawie Bujen przeciwko Niemcom podkreślono, że decyzja w przedmiocie wniosku o przekazanie zależy także od względów dotyczących polityki zagranicznej, należących do samej istoty prawa publicznego. Ta część decyzji ministra nie podlega kontroli sądowej, w związku z czym w orzecznictwie ETPC przyjmowano, że art. 6 ust. 1 EKPC nie ma zastosowania do postępowania prowadzonego na podstawie Przekaz Osób Ska zK. Wskazany przepis znajduje jednak zastosowanie do postępowania dotyczącego wniosku skarżącego o jego przekazanie tak daleko, jak daleko okoliczności te dotyczą zapewnienia złożonego przez oskarżyciela publicznego w czasie postępowania karnego.

W przypadku gdy postanowienie ma dotyczyć dopuszczalności przejęcia skazanego albo osoby, wobec której orzeczono środek polegający na pozbawieniu wolności w celu wykonania tej kary lub środka w Polsce, sądem właściwym do jego wydania jest sąd okręgowy, w którego okręgu skazany ostatnio stale mieszkał lub czasowo przebywał. W przypadku gdy niemożliwe jest ustalenie właściwości miejscowej sądu według tego kryterium, do orzekania w przedmiocie dopuszczalności przejęcia skazanego albo osoby, wobec której orzeczono środek polegający na pozbawieniu wolności w celu wykonania tej kary lub środka w Polsce właściwy jest Sąd Okręgowy w Warszawie.

Przejęcia skazanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uzasadnione również w przepisach rangi europejskiej. Zgodnie z art. 4 Decyzji Ramowej Rady 2009/909/WSiSW z dnia 27.11.2008r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej, celowe i zasadne jest przekazanie skazanego do wykonania kary pozbawienia wolności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Niewątpliwie proces resocjalizacji skazanego będzie o wiele bardziej skuteczny, kiedy będzie on odbywał karę pozbawienia wolności w kraju ojczystym - na terytorium Polski.

Orzekając o wykonaniu kary pozbawienia wolności, Sąd określa kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego, a art.607s§4 k.p.k. stosuje się odpowiednio. Zgodnie z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 3 września 2013 r, w sprawie II AKz 179/13,  w przypadku, gdy w polskim prawodawstwie nie można znaleźć „odpowiednika” przestępstwa, za które została skazana „osoba przejmowana” na terytorium państwa popełnienia przestępstwa, istnieje możliwość rozważania kwestii czy dane działanie lub zaniechanie skazanego stanowiłoby przestępstwo w wypadku popełnienia go na terytorium państwa wykonania.

Nadto, ważnym aspektem jest ocena, czy cele kary nie sprzeciwiają się przekazaniu orzeczenia do dalszego wykonywania kary pozbawienia wolności w Polsce.