Zasada specjalności i wyjątki od niej

W tym wpisie trochę więcej o zasadzie specjalności, zgodnie z którą  osoby przekazanej w wyniku wykonania nakazu nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, jak również wykonać orzeczonych wobec niej za te przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności. Innymi słowy, osobę przekazaną można ścigać tylko za przestępstwo, które stanowiło podstawę przekazania, albowiem brak zgody na przekazanie, co do zasady, wyłącza dopuszczalność ścigania.

W konsekwencji sąd, który prawomocnie orzekł w sprawie, będzie miał możliwość zarządzenia wykonania kary tylko za te przestępstwa, które stanowiły podstawę przekazania osoby ściganej. Chodzi tu o sytuację,  gdy osoba ścigana została skazana za więcej niż jedno przestępstwo, a tylko niektóre z nich stanowiły  podstawę przekazania. 

Niestety istnieje możliwość pełnej rezygnacji z zasady specjalności w przypadku złożenia przez państwa wzajemnych oświadczeń o takich wyłączeniach.

Także osoba przekazana w trybie europejskiego nakazu aresztowania może złożyć oświadczenie o zrzeczeniu się ochrony, która przysługuje w ramach zasady specjalności.  Jest to możliwe także w sądowym stadium procesu,  zarówno przed rozprawą główną, jak i w całym jej toku.

Wyłączenie zasady specjalności następuje także w  przypadku, gdy osoba przekazana, pomimo takiej możliwości, nie opuściła terytorium RP w ciągu 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia postępowania albo po opuszczeniu terytorium RP na nie powróciła. W wypadku wyroku skazującego termin 45 dni liczy się od dnia zakończenia postępowania wykonawczego, a nie od dnia uprawomocnienia się wyroku. Nie ma przy tym znaczenia kwestia odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności lub zawieszenie jej wykonania.

Zasada specjalności jest również wyłączona wówczas, gdy inne postępowanie karne, o czyn nieobjęty zgodą organu państwa wydającego, nie wiąże się ze stosowaniem wobec osoby ściganej środka polegającego na pozbawieniu wolności, nawet gdy nie jest on wykonywany. Bez znaczenia jest jednak okoliczność, że osoba przekazana jest pozbawiona wolności w sprawie o przestępstwo, które stanowiło podstawę przekazania. 

Trzeba pamiętać, że zasada specjalności nie jest czymś w rodzaju immunitetu. Możliwe jest bowiem ściganie osoby za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, jeżeli ten "inny" czyn przestępny osoby ściganej jest zagrożony karą lub środkiem niepolegającymi na pozbawieniu wolności