Zasada specjalności - nieopuszczenie przez osobę przekazaną terytorium Polski w terminie 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia postępowania.

Art. 607e KPK przewiduje tzw. zasadę specjalności, określaną też jako zasada ograniczonego ścigania, z którą osoby przekazanej w wyniku wykonania nakazu nie można ścigać za przestępstwa inne niż te, które stanowiły podstawę przekazania, jak również wykonać orzeczonych wobec niej za te przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na pozbawieniu wolności. Zasada ta nie obowiązuje w wypadkach wskazanych w art. 607e § 3 pkt 2 KPK.

Art. 607e § 3 pkt 2 KPK stanowi, że obowiązywanie zasady specjalności jest wyłączone, gdy osoba przekazana, pomimo takiej możliwości, nie opuściła terytorium Polski w terminie 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia postępowania albo po opuszczeniu terytorium Polski na nie powróciła. Chodzi o to, że przekroczenie tego terminu, ale także jego dochowanie, a następnie powrót na terytorium Polski skutkują zniesieniem ochrony wynikającej z zastrzeżeń poczynionych przez państwo wydające.

Regulacja ta często budzi w praktyce wiele pytań.

Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że  termin 45 dni jest liczony od daty prawomocnego zakończenia postępowania, co odnosi się to również do prawomocnego zakończenia postępowania wykonawczego; w tym wypadku wskazany termin liczy się od dnia zakończenia postępowania wykonawczego, a nie od dnia uprawomocnienia się wyroku (por. wyr. Sądu Najwyższego  z 5.11.2014 r., V KK 217/14). Z kolei w wypadku warunkowego umorzenia postępowania, orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania oraz warunkowego przedterminowego zwolnienia z wykonania kary pozbawienia wolności, termin wskazany w komentowanym przepisie rozpoczyna bieg od dnia, w którym upłynął okres próby.

W wypadku analogicznego uregulowania odnoszącego się do ekstradycji, w razie opuszczenia terytorium Polski w terminie 45 dni, a następnie powrotu na to terytorium, przyczyna powrotu nie ma znaczenia, chyba że osobę wydaną chroni aktualnie quasi-list żelazny.

Warunki zawarte w tym przepisie aktualizują się tylko wtedy, gdy opuszczenie terytorium Polski nie nastąpiło, pomimo że osoba przekazana miała taką możliwość z uwzględnieniem rzeczywistych możliwości opuszczenia Polski w konkretnym wypadku, to znaczy technicznych,  formalnych, oraz tych, które wiążą się z sytuacją osobistą osoby przekazanej.

Warto zaznaczyć, że wyjazd z kraju przez osobę uprzednio przekazaną w trybie europejskiego nakazu aresztowania oraz jej powrotu do kraju, gdy następuje to w toku dotyczącego jej postępowania karnego, nie może być rozumiany jako uchylenie ograniczeń jej ścigania wynikających z art. 607e § 1 KPK. Przepis art.607e § 3 pkt 3 KPK traktuje bowiem o sytuacji, kiedy wyjazd i powrót następują po prawomocnym zakończeniu postępowania w jej sprawie, a nie w jego toku. Uchyla on działanie tej zasady dla nowego postępowania karnego o czyny nieobjęte uprzednim przekazaniem, choć popełnione przed tym przekazaniem.

 Niewątpliwie za przyczyny uniemożliwiające opuszczenie terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu art. 607e § 3 pkt 2 KPK należy uznać  warunkowe umorzenie postępowania, orzeczenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub też warunkowe przedterminowe zwolnienie z wykonania kary pozbawienia wolności . W takich przypadkach termin 45 dni należy liczyć od dnia, w którym upłynął okres próby lub zakończono odbywanie kary.

Należy pamiętać, że warunkiem stosowania art. 607e § 3 pkt 2 KPK jest pouczenie osoby przekazanej o jego treści i konsekwencjach niezastosowania się do płynącego z niego wymogu tak samo, jak w wypadku analogicznego uregulowania odnoszącego się do ekstradycji.