Zatarcie skazania a recydywa

Zgodnie z art. 64 § 1. KK  Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane przestępstwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

 A zatem popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy z art. 64 § 1 KK następuje wówczas gdy  sprawca był  wcześniej skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności, popełnił przestępstwo w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary popełni umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany.

Tym samym musi istnieć prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo umyślne. Warunek ten nie jest spełniony, jeśli sprawca popełnił nowe umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, o które został tylko oskarżony, choćby później zapadł wobec niego wyrok skazujący, zaś co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności odbył w ramach tymczasowego aresztowania, i doszło do zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności. Zgodnie z  uchwałą  SN z 16.6.1993 r. (I KZP 13/93), okres tymczasowego aresztowania zaliczony na poczet wymierzonej wyrokiem kary pozbawienia wolności należy uznać za odbywanie kary, w rozmiarze określonym czasem trwania tymczasowego aresztowania, dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Warunek odbycia kary pozbawienia wolności w rozumieniu art. 64 § 1 KK jest spełniony po pierwsze w wypadku zaliczenia na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okresu tymczasowego aresztowania odbytego w tej samej sprawie Przy czym w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności karę tę – w rozmiarze podlegającego zaliczeniu na jej poczet tymczasowego aresztowania – uważa się za odbytą i mogącą stanowić podstawę do przyjęcia powrotu do przestępstwa dopiero wtedy, gdy nastąpiło prawomocne zarządzenie jej wykonania, a skazany popełnił podobne przestępstwo umyślne w ciągu 5 lat po tym zarządzeniu (uchwała SN z 22.3.1973 r., VI KZP 74/72,).  Po drugie jeżeli kara tego rodzaju była wykonywana w systemie dozoru elektronicznego. Po trzecie w razie odbycia tej kary za granicą. 

Z kolei warunek odbycia kary pozbawienia wolności w rozumieniu art. 64 § 1 k.k. nie jest spełniony w przypadku aresztowania odbytego w innej sprawie, a następnie zaliczonego na podstawie art. 417 KPK na poczet kary wymierzonej w sprawie [wyrok  SN z 26.1.2012 r., IV KK 312/11. Po drugie jeżeli skazany odbył zastępczą karę pozbawienia wolności za nieuiszczoną grzywnę, ponieważ zgodnie z art. 64 § 1 KK przepis ten wymaga, by skazanie za przestępstwo nastąpiło na karę pozbawienia wolności, a nie na karę grzywny. Po trzecie, jeżeli skazany odbył zastępczą karę pozbawienia wolności za uchylenie się od odbywania kary ograniczenia wolności.

 Przestępstwa podobne, zgodnie z art. 115 § 3 KK to przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.

Skazując sprawcę za czyn popełniony w warunkach art. 64 § 2 KK, sąd musi wymierzyć karę pozbawienia wolności "w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia", czyli minimum o 1 miesiąc wyższą niż dolna granica ustawowego zagrożenia za ten czyn (zob. wyr. SA we Wrocławiu z 5.10.2000 r., II AKa 269/00)  ale  może ją wymierzyć w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

W sprawie, w której zachodzą przesłanki z art. 64 KK, obrońca musi pilnować, aby Sąd dokonał pogłębionej analizy dotychczasowej historii karnej sprawcy, ponieważ ustalenie warunków recydywy wymaga w każdym przypadku przeprowadzenia dowodu z wyroku skazującego za przestępstwo podobne oraz z danych o odbyciu kary, a w wielu wypadkach poprawność ustaleń może wymagać przeprowadzenia dowodu z akt sprawy, w której zapadł wyrok tworzący podstawę recydywy.

Chodzi o to, że z chwilą zatarcia skazania uznaje się je za niebyłe, co oznacza, że od tego momentu wynikające z tegoż skazania skutki przestają działać na przyszłość. Innymi słowy od daty zatarcia skazania  przywrócony zostaje status osoby niekaranej. Istotny jest status osoby w dacie wyrokowania przez Sąd. Sąd musi zbadać czy w tej dacie są podstawy do uznania, że zostały spełnione warunki do przyjęcia, iż zarzucanych i przypisanych w wyroku czynów oskarżony  dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa, o których mowa w art. 64 § 1 KK.  Chodzi o to, że jeżeli w chwili orzekania poprzednie skazanie uległo zatarciu, to to brak podstaw prawnych do przyjęcia tzw. recydywy  i nawet wówczas, gdy kolejne przestępstwo zostało popełnione przed upływem terminu zatarcia poprzedniego skazania.