Znaczenie opinii prywatnej w postępowaniu karnym

Przepisy postępowania karnego nie regulują definicji ,,opinii prywatnej” i nie określają trybu pozyskiwania tych opinii. Przed nowelizacją przepisów postępowania karnego, która miała miejsce w dniu 01.07.2015 r. – wskazywano, że „opinia prywatna” nie miała znaczenia procesowego (nie była dowodem w sprawie), nie podlegała ujawnieniu i zaliczeniu w poczet materiału dowodowego, a jedynie stanowiła informację o dowodzie i była przydatna stronie w ewentualnym wykazaniu, że załączona do akt opinia sporządzona przez biegłego sądowego jest niepełna, niejasna lub wewnętrznie sprzeczna, co otwierało drogę do skutecznego domagania się, aby organ procesowy powołał kolejnego biegłego (art. 201 k.p.k.). Było to związane z ówczesnym brzmieniem art. 393§ 3 k.p.k., który statuował charakter opinii prywatnej w postępowaniu karnym.

Od 01.07.2015 r., gdy zmianie uległo brzmienie art. 393 § 3 k.p.k, opinia prywatna nabrała prymatu dowodu i podlega ujawnieniu i zaliczeniu na poczet materiału dowodowego. Podlega więc swobodnej ocenie przez organ procesowy w kontekście całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w danej sprawie na zasadzie art. 7 kpk

W literaturze prawniczej eksponowany jest pogląd, że w sytuacji załączenia opinii prywatnej do akt sprawy, staje się ona dokumentem wchodzącym do tych akt sprawy i Sąd winien się wyraźnie ustosunkować w aspekcie istniejącej już w sprawie opinii sporządzonej przez  biegłego sądowego. 

Jednak opinie prywatne nie będą mogły stanowić podstawy ustaleń faktycznych dokonanych przez organ procesowy albowiem gdy zajdzie konieczność stwierdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, które wymagać będą wiadomości specjalnych, koniecznym będzie skorzystanie z opinii biegłego, którego po-wołać może wyłącznie uprawniony organ procesowy (art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 194 k.p.k.). Strona nie może skutecznie wprowadzić do postępowania opinii prywatnej, która miałaby prymat opinii biegłego sądowego, może to zrobić wyłącznie Sąd dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego. W piśmiennictwie podnosi się, że „opinia prywatna” jest tylko dokumentem, a nie opinią eksperta w rozumieniu rozdziały 22 k.p.k.

Pojawiają się poglądy, że jest możliwość wprowadzenia eksperta wykonującego opinię prywatną do postępowania w danej sprawie w charakterze biegłego Sądowego. Należałoby w takiej sytuacji wnieść do Sądu o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (który sporządził opinię prywatną) w roli biegłego ad hoc.

Podsumowując, opinia prywatna ma walor dowodowy dokumentu prywatnego, jednakże nie ma takiego waloru jak opinia biegłego dopuszczonego przez Sąd w danej sprawie, nawet w sytuacji, gdy ekspert sporządzający opinię prywatną widnieje na liście biegłych sądowych, komentatorzy podnoszą fakt, że to strona zainteresowana danym rozstrzygnięciem zleca biegłemu sporządzenie opinii prywatnej w danej sprawie i oczekuje określonego rozstrzygnięcia. W związku z tym nie ma możliwości zrównania waloru prywatnej ekspertyzy i opinii biegłego.

Generalnie warto jednak za każdym razem wykonać prywatną ekspertyzę, szczególnie w sytuacji gdy w postępowaniu przed niższą instancją lub pierwotna opinia w danej instancji wykazały twierdzenia niekorzystne dla oskarżonego. Oskarżony może bowiem ustosunkowywać się do każdego dowodu w sprawie. Treść opinii prywatnej dołączona do zarzutów do opinii biegłego może skłonić Sąd do zakwestionowania pierwotnej opinii biegłego Sądowego,

Zasadniczo to Sąd ocenia, czy opinia podstawowa jest dla niego pełna i jasna i przekonująca. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15.01.2021 r. III KK 410/19 to, że opinia nie jest przekonywująca dla strony postępowania nie musi stanowić przesłanki dopuszczania opinii uzupełniającej bądź też zupełnie nowej opinii. Strona dążąca do dopuszczenia opinii jest zobowiązana wskazać, na jakie okoliczności, ze względu na wymienione przez nią mankamenty opinii określone w art. 201 k.p.k., zachodzi potrzeba dodatkowego przesłuchania biegłego.